第十八讲:多元函数积分学

第十八讲:多元函数积分学

一、三重积分

  1. 概念(参考二重积分)

    \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV = \lim_{n \to \infty} \sum_{i=1}^n f(\xi_i, \eta_i, \zeta_i) \Delta V_i

    ​ f(x, y, z)​\Omega 上连续,则三重积分​ \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV 一定存在。

  2. 性质

    1. ​ \iiint_{\Omega} 1 \, dV = V
    2. 可积必有界
    3. ​k_1, k_2 为常数,则
      \iiint_{\Omega} [k_1 f(x, y, z) \pm k_2 g(x, y, z)] \, dV = k_1 \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV \pm k_2 \iiint_{\Omega} g(x, y, z) \, dV
    4. ​ \Omega_1 \cup \Omega_2 = \Omega ​ \Omega_1 \cap \Omega_2 = \emptyset ,则
      \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV = \iiint_{\Omega_1} f(x, y, z) \, dV + \iiint_{\Omega_2} f(x, y, z) \, dV
    5. 若在 ​ \Omega ​ f \leq g ,则
      \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV \leq \iiint_{\Omega} g(x, y, z) \, dV, \quad \left| \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV \right| \leq \iiint_{\Omega} |g(x, y, z)| \, dV
    6. ​ m, M 分别是 ​ f(x, y, z) ​ \Omega 上的最大值和最小值,​ V ​ \Omega 的体积,则
      mV \leq \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV \leq MV
    7. ​ f(x, y, z) ​ \Omega 上连续,​ V ​ \Omega 的体积,则存在一点 ​ (\xi, \eta, \zeta) 使得
      \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV = f(\xi, \eta, \zeta) V
  3. 普通对称性与轮换对称性

    参考二重积分

  4. 计算

    (1)直角坐标系

    1. 先一后二法

      • ​ \Omega 有上下曲面 ​ z = z_2(x, y) ​ z = z_1(x, y) ,则
        \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV = \iint_{D_{xy}} \int_{z_1}^{z_2} f(x, y, z) \, dz \, dA
    2. 先二后一法

      • ​ \Omega 是旋转体,旋转曲面方程为 ​ z = z(x, y) ,则
        \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dV = \int_a^b dz \iint_{D_z} f(x, y, z) \, dA

    (2)柱面坐标系

    \begin{cases} x = r \cos \theta \\ y = r \sin \theta \end{cases}

    \iiint_{\Omega} f(x, y, z) \, dx \, dy \, dz = \iiint_{\Omega} f(r \cos \theta, r \sin \theta, z) \, r \, dr \, d\theta \, dz

    (3)球面坐标系

    \begin{cases} x = r \sin \varphi \cos \theta \\ y = r \sin \varphi \sin \theta \\ z = r \cos \varphi \end{cases}, \quad dV = r^2 \sin \varphi \, dr \, d\varphi \, d\theta, \quad \theta \in [0, 2\pi], \quad \varphi \in [0, \pi]

    (4)换元法

    对于

    \iiint_{\Omega_{xyz}} f(x, y, z) \, dx \, dy \, dz

    \begin{cases} x = x(u, v, w) \\ y = y(u, v, w) \\ z = z(u, v, w) \end{cases}

    \iiint_{\Omega_{xyz}} f(x, y, z) \, dx \, dy \, dz = \iiint_{\Omega_{uvw}} f[x(u, v, w), y(u, v, w), z(u, v, w)] \left| \frac{\partial(x, y, z)}{\partial(u, v, w)} \right| \, du \, dv \, dw

    其中

    \frac{\partial(x, y, z)}{\partial(u, v, w)} = \begin{vmatrix} \frac{\partial x}{\partial u} & \frac{\partial x}{\partial v} & \frac{\partial x}{\partial w} \\ \frac{\partial y}{\partial u} & \frac{\partial y}{\partial v} & \frac{\partial y}{\partial w} \\ \frac{\partial z}{\partial u} & \frac{\partial z}{\partial v} & \frac{\partial z}{\partial w} \end{vmatrix}
  5. 应用

    1. 体密度为 ​ p(x, y, z) ​ \Omega 是物体所占的空间区域,重心为 ​ \bar{x}

      \bar{x} = \frac{\iiint x \, p(x, y, z) \, dV}{\iiint p(x, y, z) \, dV}
    2. 体密度 ​ p(x, y, z)

      • 转动惯量 ​ I = mr^2
      • 转动惯量 ​ I_x = \iiint (y^2 + z^2) p(x, y, z) \, dV
      • 转动惯量 ​ I_o = \iiint (x^2 + y^2 + z^2 ) p(x, y, z) \, dV
    3. 引力 ​ (F_x, F_y, F_z)

      F = G \frac{Mm}{R^2}
      F_x = GM \iiint \frac{p(x, y, z)(x - x_0)}{\left[(x - x_0)^2 + (y - y_0)^2 + (z - z_0)^2\right]^{\frac{3}{2}}} \, dV, \\\quad \text{方向为 } \frac{(x - x_0)}{\sqrt{(x - x_0)^2 + (y - y_0)^2 + (z - z_0)^2}}

二、第一型曲线积分

  1. 概念

    • ​ L ​ xOy 面内的一条光滑曲线弧

      \int_L f(x, y) \, ds = \lim_{n \to \infty} \sum_{i=1}^n f(\xi_i, \eta_i) \Delta s_i
      \int_L f(x, y, z) \, ds = \lim_{n \to \infty} \sum_{i=1}^n f(\xi_i, \eta_i, \zeta_i) \Delta s_i
  2. 性质

    1. ​ \int_L 1 \, ds = l_L
    2. 可积必有界
    3. ​ k_1, k_2 为常数,则
      \int_L [k_1 f(x, y, z) \pm k_2 g(x, y, z)] \, ds = k_1 \int_L f(x, y, z) \, ds \pm k_2 \int_L g(x, y, z) \, ds
    4. ​ L_1 \cup L_2 = L ​ L_1 \cap L_2 = \emptyset ,则
      \int_L f(x, y, z) \, ds = \int_{L_1} f(x, y, z) \, ds + \int_{L_2} f(x, y, z) \, ds
    5. 若在 ​ L ​ f \leq g ,则
      \int_L f(x, y, z) \, ds \leq \int_L g(x, y, z) \, ds
    6. ​ m, M 分别是 ​ f(x, y, z) ​ L 上的最大值和最小值,​ l ​ L 的长度,则
      ml \leq \int_L f(x, y, z) \, ds \leq Ml
    7. 中值定理
  3. 普通对称性与轮换对称性

  4. 计算

    1. 平面情况
      • ​ y = y(x) ​ a \leq x \leq b ,则

        ds = \sqrt{1 + y'^2} \, dx
        \int_L f(x, y) \, ds = \int_a^b f(x, y(x)) \sqrt{1 + y'^2} \, dx
      • ​ \begin{cases} x = x(t) \\ y = y(t) \end{cases} ​ a \leq t \leq b ,则

        ds = \sqrt{(x'(t))^2 + (y'(t))^2} \, dt
        \int_L f(x, y) \, ds = \int_a^b f(x(t), y(t)) \sqrt{(x'(t))^2 + (y'(t))^2} \, dt
      • ​ r = r(\theta) ,则

        ds = \sqrt{r^2 + r'^2} \, d\theta
        \int_L f(x, y) \, ds = \int_{\alpha}^{\beta} f(r(\theta) \cos \theta, r(\theta) \sin \theta) \sqrt{r^2 + r'^2} \, d\theta
    2. 空间情况
      • ​ \begin{cases} x = x(t) \\ y = y(t) \\ z = z(t) \end{cases} ​ a \leq t \leq b ,则

        ds = \sqrt{(x'(t))^2 + (y'(t))^2 + (z'(t))^2} \, dt
        \int_L f(x, y, z) \, ds = \int_a^b f(x(t), y(t), z(t)) \sqrt{(x'(t))^2 + (y'(t))^2 + (z'(t))^2} \, dt
  5. 应用

    (1)弧长
    空间光滑曲线 ​ \Gamma

    \begin{cases} x = x(t) \\ y = y(t) \\ z = z(t) \end{cases}, \quad (\alpha \leq t \leq \beta)
    L = \int_{\alpha}^{\beta} \sqrt{x'(t)^2 + y'(t)^2 + z'(t)^2} \, dt

    (2)线密度 ​ p(x, y, z)

    \bar{x} = \frac{\int_L x \, p(x, y, z) \, ds}{\int_L p(x, y, z) \, ds}

    (3)转动惯量

    I_x = \int_L (y^2 + z^2) p(x, y, z) \, ds

三、平面第二型曲线积分

  1. 概念

    • ​ F(x, y) = P(x, y) \overrightarrow{i} + Q(x, y) \overrightarrow{j}

      \int_L F(x, y) \cdot d\mathbf{r} = \int_L P(x, y) \, dx + Q(x, y) \, dy

      可以看作力 ​ F 在平面曲线 ​ L 上从起点移动到终点所做的总功。

  2. 性质

    1. ​ k_1, k_2 为常数,则
      \int_L [k_1 F_1(x, y) \pm k_2 F_2(x, y)] \cdot d\mathbf{r} = k_1 \int_L F_1 \cdot d\mathbf{r} \pm k_2 \int_L F_2 \cdot d\mathbf{r}
    2. 积分的有向性
      \int_{AB} F \cdot d\mathbf{r} = -\int_{BA} F \cdot d\mathbf{r}
    3. ​ \stackrel\frown{AC} = \stackrel\frown{AB} + \stackrel\frown{BC} 时,
      \int_{AC} F \cdot d\mathbf{r} = \int_{AB} F \cdot d\mathbf{r} + \int_{BC} F \cdot d\mathbf{r}
  3. 计算

    1. 基本方法:化为定积分

      • ​ \begin{cases} x = x(t) \\ y = y(t) \end{cases} ​ a \leq t \leq b ,则
        \int_L P(x, y) \, dx + Q(x, y) \, dy = \int_a^b \left[ P(x(t), y(t)) x'(t) + Q(x(t), y(t)) y'(t) \right] dt
      • ​ y = y(x) ,则
        \int_L P(x, y) \, dx + Q(x, y) \, dy = \int_a^b \left[ P(x, y(x)) + Q(x, y(x)) y'(x) \right] dx
    2. 格林公式
      设平面有界闭区域 ​ D 由分段光滑曲线 ​ L 围成,​ P(x, y) ​ Q(x, y) ​ D 上具有一阶连续偏导数。
      ​ L 取正向,则

    \oint_L P(x, y) \, dx + Q(x, y) \, dy = \iint_D \left( \frac{\partial Q}{\partial x} - \frac{\partial P}{\partial y} \right) \, dA
    1. 曲线封闭且无奇点在其内部,直接用格林公式
    2. 非封闭曲线且 ​ \frac{\partial Q}{\partial x} \neq \frac{\partial P}{\partial y} ,可补线使其封闭
    3. 曲线封闭但有奇点在其内部,且除去奇点外 ​ \frac{\partial Q}{\partial x} = \frac{\partial P}{\partial y} ,则换路径
    4. 平面曲线积分与路径无关

    ① 概念:在区域 ​D 内,任取曲线 ​L​A​B,若 ​\int_{L_1} P dx + Q dy = \int_{L_2} P dx + Q dy
    则称积分与路径无关。

    ② 条件:充要条件是 ​\frac{\partial P}{\partial y} = \frac{\partial Q}{\partial x} (或存在函数 ​u(x, y),使得 ​\frac{\partial u}{\partial x} dx + \frac{\partial u}{\partial y} dy

    ③ 计算 : 按折线 ​(x_0, y_0) \to (x, y_0) \to (x, y) 计算

    ​D 是单连通区域,且 ​P, Q 有一阶连续偏导数,
    以下命题等价:
    ​\frac{\partial P}{\partial y} = \frac{\partial Q}{\partial x}
    ​\oint_L P dx + Q dy = 0
    ③ 积分与路径无关
    ​du = P dx + Q dy
    ​P dx + Q dy = 0 是全微分方程
    ​(P, Q) 是某二元函数 ​u 的梯度

    四、第一型曲面积分

    1. 概念:​\iint_{\sum} f(x, y, z) \, dS = \lim_{\lambda \to 0} \sum_{i} f(\xi_i, \eta_i, \zeta_i) \Delta S_i

    2. 性质:① ​\iint_{\sum} 1 \, dS = S② 积分与参数无关③ 线性性质④ 可加性⑤ 保不等式⑥ 估值定理⑦ 中值定理

    3. 对称性: 参考二重积分.

    4. 计算: 一投、二代、三计算

      • ​dS = \sqrt{1 + (z'_x)^2 + (z'_y)^2} \, dx dy = \sqrt{1 + (x_y')^2 + (x_z')^2} \, dy dz = \sqrt{(y_x')^2 + (z_x')^2 + 1} \, dx dy
    5. 应用:① 面积: ​A = \iint_{\mathrm{Dxy}} \sqrt{1 + (z_x')^2 + (z_y')^2} \, dx dy② 重心 ​(\bar{x}, \bar{y}, \bar{z}):​\bar{x} = \frac{\iint_{\sum} x \rho(x,y,z) \, dS}{\iint_{\sum} \rho(x,y,z) \, dS}③ 转动惯量: ​J_x = \iint_{\sum} (y^2 + z^2) \rho(x,y,z) \, dS

    6. 几种常见 ​dS 值:
      ① 柱面 ​x^2 + y^2 = a^2​dS = \frac{a}{\sqrt{a^2 - x^2}} \, dx dz
      ② 球面 ​x^2 + y^2 + z^2 = a^2​dS = \frac{a}{\sqrt{a^2 - x^2 - y^2}} \, dx dy
      ③ 锥面 ​z = \sqrt{x^2 + y^2}​dS = \sqrt{2} \, dx dy


    五、第二型曲面积分

    1. 向量场的通量:​\vec{F}(x,y,z) = P(x,y,z) \vec{i} + Q(x,y,z) \vec{j} + R(x,y,z) \vec{k}​\oint_{\sum} \vec{F} \cdot \vec{ds} = \iint_{\sum} \vec{F} \cdot \vec{n}_0 \, dS其中 ​\vec{n}_0 = (\cos\alpha, \cos\beta, \cos\gamma)
    2. 定义:​\oint_{\sum} [P(x,y,z) dydz + Q(x,y,z) dzdx + R(x,y,z) dxdy] \,\, 是向量函数 ​\vec{F}(x,y,z) 通过曲面 ​\Sigma 的通量.
    3. 性质:① 线性性质② 方向性: ​\oint_{- \Sigma} \vec{F} \cdot \vec{ds} = - \oint_{\Sigma} \vec{F} \cdot \vec{ds}​\sum^-​\Sigma 的另一侧,流入为负,流出为正③ 可加性
    4. 计算:① 化为二重积分:​\iint_{\sum} [P(x,y,z) dy dz + Q(x,y,z) dz dx + R(x,y,z) dx dy]​= \iint_{\mathcal{D}_{yz}} P(x,y,z) \, dy dz + \iint_{\mathcal{D}_{zx}} Q(x,y,z) \, dz dx + \iint_{\mathcal{D}_{xy}} R(x,y,z) \, dx dy② 投影到相应坐标面上③ 换元④ 转换投影法设曲面 ​\Sigma: z = z(x,y) 有一阶连续偏导数,且 ​P,Q,R​\Sigma 上连续,则​\oint_{\sum} [P \, dy dz + Q \, dz dx + R \, dx dy] = \pm \iint_{\mathcal{D}_{xy}} [-P \frac{\partial z}{\partial x} - Q \frac{\partial z}{\partial y} + R] \, dx dy
    5. 高斯公式:
      若空间闭区域 ​\Omega 由有向分片光滑封闭曲面 ​\Sigma 围成,且 ​P,Q,R​\Omega 上具有一阶连续偏导数,则
      ​\oiint_{\sum} [P dy dz + Q dz dx + R dx dy] = \iiint_{\Omega} \left( \frac{\partial P}{\partial x} + \frac{\partial Q}{\partial y} + \frac{\partial R}{\partial z} \right) \, dv

    六、空间第二型曲线积分的计算

    1. 基本方法:设 ​\Gamma: \begin{cases} x = x(t) \\ y = y(t) \\ z = z(t) \end{cases}, t \in [\alpha, \beta],则​\int_{\Gamma} P dx + Q dy + R dz = \int_{\alpha}^{\beta} [P(x(t)) + Q(y(t)) + R(z(t))] \, dt
    2. 斯托克斯公式:
      ​\oint_{\Gamma} P dx + Q dy + R dz \\= \int\int\begin{vmatrix}dydt & dtdx & dxdy \\\frac{d}{dx} & \frac{d}{dy} & \frac{dxdy}{dz} \\P & Q & R\end{vmatrix}\text{(第二型曲面积分形式)}\\=\iint_{\sum}\begin{vmatrix}\cos\alpha & \cos\beta & \cos\gamma \\\frac{\partial}{\partial x} & \frac{\partial}{\partial y} & \frac{\partial}{\partial b} \\P & Q & R\end{vmatrix}ds\text{(第一型曲面积分形式)}

第十八讲:多元函数积分学
http://localhost:8090//archives/di-shi-ba-jiang-duo-yuan-han-shu-ji-fen-xue
作者
ZephyrSky
发布于
2025年04月24日
许可协议